شیردان ئه‌گه‌رهۆیه‌ک بێت بۆنزیکبونه‌وه‌ی دایک له‌منداڵ, ئه‌شێت هۆیه‌کیش بێت‌بۆدورکه‌وتنه‌وه‌ی له‌پیاو؟
دایک ته‌نیاله‌به‌رئه‌وه‌شیرنادات به‌منداڵه‌که‌ی چونکه‌منداڵه‌که‌ی پێویستی به‌شیره،به‌ڵکوبۆئه‌وه‌ی شادودڵخۆشیش بێت.
(مارگریت مید)
شیردان به‌منداڵی شیره‌خۆرله‌هه‌ندێک له‌کۆمه‌ڵگا‌پێگه‌یشتوه‌کان،تائه‌ندازه‌یه‌ک فه‌رمانێکی زه‌حمه‌ته زۆرجارلێره‌وله‌وێش،دوریان نزیک له‌گوێ بیستی ئه‌وه‌داین که‌منداڵانی خۆرئاواله‌گه‌ڵ ساته‌کانی گه‌وره بوون وفام کردنه‌وه سۆزوخۆشه‌ویستییان بۆچه‌مکی دایکوخۆشه‌ویستیوپابه‌ندی بۆخێزان که‌متره‌له‌منداڵێکی گۆشدراوی کۆمه‌ڵگایه‌کی ڕۆژهه‌ڵاتی.هۆکه‌شی بۆکه‌می سۆز به‌خشراوخۆشه‌ویستی دایکوباوکی ئه‌ومنداڵه‌ده‌گه‌ڕێنینه‌وه‌که‌هه‌رله‌منداڵیه‌وه‌وله‌یه‌که‌مساته وه‌ختی شیردانوله ئامێزگرتندا،ئه‌م که‌مته‌رخه‌میوخه‌مساردی یه‌به‌دیده‌که‌ینوهه‌مووکێشه‌کان وبێ ڕێزییه‌کان به‌رامبه‌ربه‌دایک،له‌پاشه‌ڕۆژداله‌وێوه ده‌ست پێده‌کات،ئه‌گه‌رچی من له‌گه‌ڵ ته‌واوی ئه‌و ڕایه‌نیم،به‌ڵام پێشم وایه‌گه‌ربه‌شیوه‌یه‌کی ڕاستودروست به به‌رده‌وامیوبێ دابران شیربدرێت به‌منداڵی ساواگه‌شه‌سه‌ندنوهێزی بۆبه‌ره‌نگاربوونی زه‌حمه‌تیوسه‌رکێشییه‌کانی ژیان باشترده‌بێت مه‌سه‌له‌ی شیردان به‌منداڵ دایک تاقه‌ڕه‌گه‌زوبه‌ته‌نێ به‌شدارنییه‌تیایدابگره‌پیاویش که‌باوکه به‌شێوه‌یه‌کی ئاڕاسته‌کراورۆڵ له‌مه‌سه‌له‌که‌ده‌بینێت جگه‌له‌وه‌ش ژینگه‌وجۆری کۆمه‌ڵگا‌ی گۆشدراوبه‌شێوه‌یه‌کی ناڕاسته‌وخۆکاردانه‌وه‌ی خۆی بۆدیاریکردنوده‌رخستنی هه‌ندێکی لایه‌نه نێگه‌تیفوشاراوه‌کانی شیردان به‌منداڵی شیره‌خۆرهه‌یه‌مه‌به‌ستیش له‌شوێنه‌واروتڕێروانینی کۆمه‌ڵگائه‌‌وه‌یه‌که‌‌چۆن مامه‌ڵه‌له‌گه‌ڵ دایکومنداڵێکی شیره‌خۆردا‌‌ده‌کات یان ڕاسترتێڕوانینیان چۆنه ؟بۆدایکێکی شیردار،هه‌مووناوه‌نده‌زانستییه‌کانی ئه‌م چه‌رخه‌له‌کۆنترین و‌نوێترین توێژینه‌وه‌یان له‌مه‌ڕسوده‌کانی شیردانی دایک به‌کۆرپه‌که‌ی،جه‌خت له‌سه‌رئه‌وه‌ده‌که‌نه‌وه‌که‌شیری دایک باشترین ئامرازوچه‌که‌بۆبه‌ره‌نگاریکردنوجه‌نگی منداڵ بۆهه‌ربارودۆخوئه‌گه‌رێکی چاوه‌ڕوان نه‌کراوکه‌ڕه‌نگه‌کارله‌ته‌ندروستی یان گه‌وره‌بوونوگه‌شه‌کردنی ئه‌قڵوبونیه‌ی منداڵه که‌بکات،که‌چی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدادایکانی خۆرئاواتاڕاده‌یه‌ک،به‌به‌رواردیان له‌گه‌ڵ دایکی کۆمه‌ڵگاکانی ترله‌شیردان ،به‌منداڵه‌کانیان که‌مته‌رخه‌موخه‌مساردی ئه‌نوێنن،به‌ڕای من یه‌کێک له‌وهۆیانه‌ی که‌وای کردوه دایکێکی خۆرئاوای که‌متربیرله‌ئه‌رکی‌دایکایه‌تی بکاتوشیربدات به‌منداڵه‌شیرخۆره‌‌که‌ی هی ئه‌وه‌یه ڕۆڵی(ژن) له‌ناوئه‌وکۆمه‌ڵگایانه چۆنه؟چمکێکم ژن له‌خۆرئاوادا به‌ته‌نهادایک نییه! بگره‌دایکایه‌تی ده‌چیته‌خانه‌ی دووهه‌موسێهه‌موچواره‌می پێگه‌ومه‌هامه‌کانی ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی…ژن له‌م کۆمه‌ڵگایانه‌دابه‌رله‌هه‌مووشتێک(مرۆڤه)نه‌ک به‌خێوکه‌ری منداڵوخزمه‌تکاری پیاوپاشانیش ده‌ستی کاره،خوێنده‌واره،هۆشمه‌نده،وله‌هه‌ندێک جێشداسیاسه‌تمه‌داره‌وده‌سه‌ڵاتداروخاوه‌نی بڕیاره…له‌م ڕوانگه‌یه‌شه‌وه‌ده‌توانین بڵێن که‌مه‌سه‌له‌ی گرنگی دان به‌خود،خانه‌یه‌کی باڵاترده‌بینێت وه‌ک له‌گرنگی دان به‌منداڵ هه‌رله‌چوارچێوه‌ی ئه‌وگرنگی دانه‌ش‌به‌خودمه‌سه‌له‌ی گرنگی دان به‌چۆنیه‌تی پێکه‌وه‌ژیانی ژن وپیاو له‌ناوکۆمه‌ڵدا دێته‌پێشی،ژنی خۆرئاوای ده‌یه‌وێت وێڕای منداڵ بوونووه‌چه‌خستنه‌وه‌وخۆخه‌ریک کردنوکات خه‌رجکردن به‌گه‌وره‌کردنیان خۆشیوجێژه‌کانی تری ژیانی له‌ده‌ست نه‌دات به‌مانایه‌کی تر(دایکایه‌تی)به‌دیدی ژنی خۆرئاوایی نابێت ڕێگه‌له گه‌شه سه‌ندنوگرنگی دان به‌خۆوده‌وروبه‌ر بگرێت..هه‌ربۆیه‌ئه‌وروپیه‌کان بۆمه‌سه‌له‌ی (منداڵ زۆری) کاربه‌وپه‌نده‌ده‌که‌ن که‌ده‌ڵیت(یه‌کیک که‌مه‌وهه‌بوونی دووانیش زۆره)..!؟جا‌له‌هه‌بوونی ئه‌م ڕاڤه‌کردن وتیفکرینه ژن هه‌وڵده‌دات پیاوهه‌ست نه‌‌کات که‌که نارگیرودوره‌په‌رێزخراوه‌وله‌پاش منداڵ بوون گرنگیه‌کی زۆری پێ نادرێت.به‌تایبه‌ت گرنگی دان به‌تێرکردنی ئاره‌زووه سێکسی یه‌کانی پیاوکه‌خه‌می یه‌که‌می زۆرینه‌ی پیاوه‌کانه..بیگوێدانه ئه‌وگۆڕانکارییه بایلۆژیو ده‌روون یانه‌ی که‌له‌ده‌رگاو‌ژیانی ژن له‌پاش منداڵبوون ئه‌ده‌ن.ئه‌مانه هه‌مووی وای کردوه که‌گرنگی دان به پرۆسیسی‌شیردانی دایک به‌منداڵی شیرخۆر تاڕاده‌یه‌ک که‌مته‌رخه‌می وخه‌م ساردی تیابه‌دی بکرێت ،
(مارگریت مید) که‌باسکارێکی مرۆیی سویدی یه‌ده‌ڵێت؛دایک ته‌نیاله‌به‌رئه‌وه‌شیرنادات به‌منداڵه‌که‌ی چونکه‌منداڵه‌که‌ی پێویستی به‌شیره،به‌ڵکوبۆئه‌وه‌ی شادودڵخۆشیش بێت.!
جاله‌ڕاستیداهێشتازۆربه‌ڕوونی بۆمان‌‌ساغ نه‌بۆته‌وه که‌کامیان دڵشادودڵخۆشبێت منداڵه‌که‌یاخود دایکه‌که.ئایامه‌به‌ست له‌خۆشبه‌خشی …دڵشادی منداڵه‌یاخوددایکه‌که‌یه؟
ڕه‌نگه‌بۆژنێکی ڕۆژهه‌ڵاتی دڵ ره‌شوکونکونکراووکه‌م بوارئه‌وه‌به‌ڕاست بزانین که‌دایکان هه‌وڵ ده‌ده‌ن له‌ڕیگه‌ی شیردان به‌کۆرپه‌کانیان‌زۆرترین دڵخۆشیوشادی له‌سه‌رحیسابی ماندووی خێزانوئاره‌زووه‌خۆویستییه‌کانی پیاو‌له‌خۆشبه‌ختیوبه‌خته‌وه‌ری دان به‌زارۆکه‌کان ببیننه‌وه،به‌ڵام ڕه‌نگه‌ژنێکی خۆرئاوایی ئاماده‌نه‌بێت،جگه‌له‌پێویست شیربدات به‌منداڵه‌که‌ی،به‌م پێیه‌ش شادی ودڵخۆشییه‌که‌بۆدایکه‌که‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌نه‌ک بۆمنداڵه‌که. واته‌کاتێک شیرده‌دات به‌منداڵه‌که‌ی که‌خۆی پێ دڵشادوبه‌خته‌وره‌بێت …هه‌رئه‌مه‌شه ده‌کرێت ببێته‌بنه‌ماوسونبول بۆده‌رخستنی جیاوازی له‌تێڕوانینوتێفکرینه‌کانمان به‌به‌راورد،له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگایه‌کی مۆدێرنوپێشکه‌وتو خواز..که‌تیدیدا له‌ده‌ستدانی به‌هامرۆییه‌کان به‌عه‌یبه‌نه‌زانێت..!
ئه‌م بابه‌ته‌کۆمه‌ڵێک سه‌رنجی لای من دروستکردهه‌ربۆیه‌له‌وسۆنگه‌یه‌وه‌وبه‌رله‌وه‌ی کۆتای به‌م کورته‌باسه‌م بهێنم به‌پێویستم زانی ئه‌م چه‌ندپرسیاره بهینمه‌کایه‌وه..که‌زۆرئاساییه‌له‌خه‌ڵكی بکه‌یت وڕاوڕایه‌ڵیشیان له‌باره‌یه‌وه وه‌ربگریت له‌هه‌مان کاتیشدا سه‌رنجو وه‌ڵامی خۆمتان بۆ هه‌ڵئه‌رێژم…به‌ڵكاسه‌ره‌تایه‌ک بێت بۆتێگه‌یشتن له‌دونیای پڕ له‌نهێنی سۆزی دایک بۆمنداڵ.
ئه‌وپرسیارانه‌ی که‌ده‌بێت وه‌ڵامێکی ڕاستمان له‌باره‌یه‌وه‌به‌ده‌ستبگات..!
ـ ئایاشیردان به‌منداڵ له‌شوێنی گشتی داکارێکی باشه‌یان خراپ؟به‌ڕاستی ئه‌زانیت یان به‌چه‌وت؟
به‌ڕای من هێنده‌ی پێویسته‌گرنگی به‌داخوازی منداڵه‌که‌بۆشیروکاتی شیردان بدرێت،هێنده پێویست ناکات گرنگی به‌وه‌بدرێت له‌کوێ شیربه‌منداڵ بدرێت.به‌ڵام به‌داخه‌وه‌له‌هه‌ندێک کۆمه ڵدا شیردان به‌منداڵ له‌شوێنێکی گشتی به‌عه‌یبه‌ده‌زانرێت.
ـ هیچ دایکێکت بینیوه شیر به‌منداڵه‌که‌ی له‌چێشتخانه‌یان له‌قاوه‌خانه‌یک یه‌ک بدات؟
به‌ڵێ له‌خۆرئاوادا.؟
ـ ئایاڕاسته ماندوبوون،ترس،نیگه‌رانی دایک،توڕه‌یی سترێس کارده‌که‌نه‌سه‌رکه‌م وزۆری ڕیژه‌ی شیری ده‌رهاویژراو.!؟
ـ به‌ڵێ به‌دڵنیایه‌وه.
ـ ئایاپیاوغیره‌له ژنه‌که‌ی ده‌کات که‌شیرده‌دات به‌منداڵه‌که‌ی ؟تۆبڵێت ژنی خۆرئاوای له‌پێناو پاراستنی په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویستی پیاوه‌که‌یوله‌ده‌ستنه‌دانی هه‌تاهه‌تایه…..زوو شیر بڕین له‌منداڵه‌که‌ی باکاته‌پردێک بۆڕونه‌دانی کاره‌ساتی گوته‌زای ژنومێردله‌پاش یه‌ک دوومنداڵ (ده‌بنه‌خوشکوبرا)؟
ده‌شێت وابێت.
ـ گوێنه‌دان به‌کاتی شیردانوبۆده‌مکوتکردنی منداڵی گرینۆک به‌ڕاست ئه‌زانیت؟
نه‌خێر.
په‌رواێز
ـ ئێستاله‌خۆرئاوادایه‌که‌یه‌کی ڕاهێنان پێکهێنراوه‌بۆفێرکردنی ژن که‌چۆن بتوانیت شیربدات به‌منداڵه‌که‌ی..له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆربه‌ی ژنانی خۆرئاواناتوانن شیربده‌ن به‌منداڵه‌کانیان ڕاستر منداڵه‌که شیرناگرێت.
شوێنی بڵاوکراو : رۆژنامه‌ی ئاسۆ ژماره 350 ده‌رچوی رۆژی 27 ی جانیوه‌ری 2007 له پاشکۆی خێزان ژماره 8 لاپه‌ڕه‌ی 3
ماڵه‌ڕی ده‌نگه‌کان ژماره 264 ڕیکه‌وتی 28 ی جانیوه‌ری 2007
تێبینی : رۆژانمه‌ی ئاسۆ ناونیشانی باه‌ته‌که‌ی کردوه به ( شیردان نزیکبونه‌وه‌ی ژنان له‌مندال ودورکه‌وتنه‌وه‌ی له پیاوان) جۆری بابه‌ت ڕێپۆرتاژ وبه‌دواداچون سوید ـ یۆتۆبۆری