بەرەو رزگارکردنى عەقڵى عێراقى و پەلەنەکردن لە ئەمریکا
سەردەم ،پێویستی بەرزگارکردن هەیە ، باشترین بابەتیش کەجێگەی خۆی بکاتەوە بۆ رزگاربوون لەوەهم ،نوسینەوەو خوێندنەوەو تێگەیشتن وکارکردنە بەبابەتە نیشتیمانییەکان .
“سه‌ندان ” باپیرم یادى بەخێر و هەزار رەحمەت لە گۆڕى، جارجار ناوى سەدامى لێتێکدەچوو، لەجیاتى بڵێت سەدام دەیگوت سەندان.. باوکیشم لە باپیرم تووڕەدەبوو پێیدەگوت رۆژێک دێت لەسەر ئەم سه‌نداە، هەموومان راپێچى ئەمن و ئیستخبارات دەکەن، باپیریشم دەیگوت: چى بکەم بۆم نایەت بڵێم سەدام، ناوەکەى قورسە لەسەر زمان).
ئاشکرایە کە لەگەڵ دەرکەوتنى یەکەم فرۆکەى سەربازى ئەمریکى لە ئاسمانى بەغدادا، لەگەڵ هاویشتنى یەکەم مووشەکى هاوپەیمانان بە بنکەو بارەگاکانى “ێەندان” یەکەم قۆناغى کەوتنى رژێمى بەغدا دەستى پێکرد.
ئیدى لەو رۆژەشەوە یەکەم کاغەز کە بە پێنووسى رۆژنامەنووسان رەشکرا، یەکەم مانشێت و وێنەى سەرشاشەکانى تەلەفزیۆن بینرابێت ، نیشاندرابێت، یەکەم هەرایش کە لە رادیۆکانەوە گوێبیستی بووین، بریتیبوو لە هەواڵى ژماردنى ساتەوەختەکانى کەوتنى “سەندان”.
ئەمڕۆکەش لە پاش کەوتنى بەغداو لە پەراوێزى پرۆسەى رزگارکردنى عیراقدا پێویستە پرۆسەى رزگارکردنى عەقڵى تاکى عێراقیش بورووژێنین، چونکە فەلسەفەى زرگارکردن لە فەرهەنگى مرۆڤایەتى بە گشتىء لە واقیعى حاڵى رزگارکردنى عێراقدا بە تایبەت، تەنها بریتی نییە لە کەوتنى پایتەختى بڕیارى سیاسىء لەدەستدانى دوا مۆڵگەى رژێمێک، ئەگەرچى ئەو بەشە بەشێکى هەرەگرنگء چارەنووسسازە.
لە هەمان کاتدا لە پالڕ ئەم کەوتنە سەربازییە کە بەهێزى تانکء زریپۆش، فڕۆکە، جەنگاوەر ئەنجامدراوە، پێویستە عەقڵى عێراقى زرگاربکرێتء بەهێزى عەقلڕء مەدەنیەت مرۆڤى عێراقى لە هەموو ئەو کۆتء بەندو قوفلڕء رێگرانە رزگاربکرێت، کە بە درێژاى 35 سالڕ رێگربوون لە بەردەم تێگەیشتنى، پێشکەوتنى هەڵسوکەوتە بیرییەکانى عەقڵیدا، هەمووشمان دەزانین کە تاکى عێراقى لە سایەى حوکمى “ێەندان”دا خاوەن کەسێتییەکى لەرزۆکء ترسنۆکء دواکەوتوو، تێنەگەیشتو، عەقلڕ داخراو، راڕاو دوودلڕ، هەندێک جاریش لەدەستدارى چەمکى نیشتمانى بوو، بووە، لەم رووانگەیەشەوە گەر بمانەوێت لە تەواوى پرۆسەى رزگارکردنەکە بابەتیانە، راستگۆیانە، ئازادنە، بآ لایەنانە بدوێین، ئەوا پێویستە بڵێین: کە رزگارکردنى عێراق لە فەرمانڕەوایىء دەسەڵاتدارییەتى “ێەندان” لە ماویەکى زۆر کەم ئەنجامى گەورەو بآ وێنەى لە مێژووى جەنگى هێزەکانى هارپەیمانان تۆمارکرد. لەم بارەیەشەوە، نزیکەى 500 سەعات دەکرێت بکەینە پێوەرو ژماردن بۆ ساتەوەختەکانى کەوتنى ئەو رژێمە، بەبآ ئەم چەند سەعاتە کەمە ناکرێت ببێتە پێوەر یان کات بۆ رزگارکردنى عەقڵى تاکى عێراقى لە پاشماوەى کاردانەوەى حوکمى 35 ساڵى خوێناوى بەدناوى “ێەندان”.
بۆیە دەشێت بڵێین ئەم پرۆسەیە بە چەند مانگء چەند ساڵێک دێتەبوون، لەگەڵیدا بە بەشداریکردنى بابەتء لایەنیترى وەک دیموکراسییەت، ئازادى، خوێند،، تێگەیشتن سەرکەوتنى پرۆسەکە دیاریدەکەن.
هەر بۆیەش مانەوەى هێزەکانى ئەمریکاو هاوپەیمانەکانى لە عێراق، لە ژێر هەر ناوو هەر بەرگێکى دەرکەوتن، باشتر، خێراتر، بەڕێوەچوونى پرۆسیسى رزگارکردنى عەقڵى تاکى عێراق مسۆگەر دەکاتء لە راستیشدا ستراتیژى ئەمریکاو هێزە هاوپەیمانەکان لە پاش رووداوەکانى 11ى سێبتێمبەر ئەوەیە کە گەلان رزگار بکات لە دیکتاتۆریەت، لە کۆیلایەتى، لە دوژمنکارى، لە دواکەوتوویى، وە لانى کەم هەوڵبدات لە ریزى وڵاتە ئازادیخوازو مەدەنیەکان بیان بینیتەوە، عێراقیش لە سایەى رژێمى سەدامدا بە درێژایى ماوەى رابردوو زیانى بەو ستراتیژە گەیاندووە، کەواتە لێروە دەگەینە ئەو راستییەى کە مەلسەلەى رزگارکردنى گەلى عێراق ستراتیژێکى هەموو کاتى ئەمریکابووە، بگرە لە ناو دەسەڵاتء بڕیارى سیاسى ئەمریکى لە خانەى پێش رزگارکردنى ئەفغانستان بووە.
لەسەر ئاستى ناوخۆیى عێراقیش دەکرێت هەزارەها نموونە بهێنرێتە ناوەوە کە کۆمەڵانى خەڵکى عێراق پێویستى بە رزگارکردن بووە، هەندێکى ئەو نموونەو بەڵگانە بە زەقى لە ئەمڕۆى عێراقى پاش سەدام حسێن دەردەکەوت، لەوانەش دیاردەى تاڵانکردنء دزینء چەتەیەتى تا ئاستى تێکدانء سووتاندنى کتێبخانەو دزینى شارستانیەتى، هەموویان کۆمەڵێک کارو کاردانەوەن، کە بەعسء سەرۆکەکەى، عێرقى لەسەر راهێنا هەر لە شەڕى ئێران – عێراق تا ئەنفالی 182 هەزار کورد بە مالڕء حالڕء تا پەلاماردانى کوێت، جگە لەوەش هەتا ئەمڕۆکەش زۆرێک لە عێراقییەکان لە وەهمى گڕانەوەى سەدامدا شەوو رۆژ دەکەنەوە.
ژیان بردنەسەریش بەو وەهمە، بەو ترسە لە گەڕانەوەى زوحاکى سەردەم، پێویستى بە رزگارکردن هەیە، باشترین بابەتیش کە جێگەى خۆى بکاتەوە بۆ زرگاربوون لە وەهم، نووسینەوەو خوێندنەوەو تێگەیشتنء کارکردنە بە بابەتە نیشتمانییەکان، ئەو بابەتانەى کە بە درێژایى 35 سالڕ لە حوکمى سەدام حسێن لە هەوڵى سڕینەوەیدابوون، تیایدا سەدام حسێن ببوە نیشتمان..
رەنگە دیکتاتۆریەت، دڕندەیەتى، نامرۆیى، تاوانبارى جەنگ، چەواشەکار، درۆزن، پەمانشکێن، خوێنمژ، دەمارگیر… هتد، هەموو ئەمانەو چەندین وەسفى ترى خراپء ناشیاو کەسیەتى سەدام حسێن تەواو نەکەن، کەچى لەگەلڕ هەموو ئەم خراپىء بەدکارییە توانى 35 سالڕ لەسەر حوکم بمێنێت، لە کۆتاییدا بەهێزێک تێکشکێنرا کە ئەمریکاو هاوپەیمانەکانى بوون، ئەمەش دەمانگەیەنێتە ئەو راستییەى کە بۆچى مانەوەى ئەمریکا لە عێراقدا گرنگە؟ گەر بمانەوێت تیۆرە هاوچەرخانەکانى سەبەخۆیى دیموکراسى، ئازادى لە نەخشى سیاسى ئایندەى عێراق نەخشەکێش بکەین، ئەوا پێویستمان بە هێزێکى ئازادیخوازى رزگاریخوازى هاوچەرخى هاوشێوەى ئەمریکاو هاوپەیمانەکانیەتى بۆ هێنانەدى بەشێکى یان هەموو لەو ئازادىء سەربەخۆییە پاشانیش پاش هاتنەدى پارێزگارى لێکردنى.
ئەوەى کە ئەمڕۆکە لە واقیعدا پاش کەوتنى سەدام حسێن لە عێراقدا بەدیدەکەین، ئەم بەدیهێنانەو ئەم دەستەبەرکردنەو هێزە ئۆپۆزسیۆنە نیشتمانییەکان هاتووەتە ئاراوە، هەر بۆیەش هەر ئەوانن کە دەتوانن باشتر لە خەمى پارێزگارى لێکردنیدابن.
لێرەدا مەبەسم لە پارێزگاریکردن، باسکردنە لەسەر دوو ئاست:
یەکەمیان: پاراستنى تەواوى پرۆسەکەو عێراقء کۆمەڵانى خەڵکەکەى بە کوردو عەرەبء کلدو ئاشوورىء تورکمانء هەموو کەمایەتییە ئاینىء نەتەوەییەکان لە هەر چاوچنۆکى یان نیازخراپىء پلانڕەشى هەندێک لە وڵاتانى دراوسآء بەشێک لە وڵاتانى ئیقلیمىء عەرەبى، بە حوکمى ئەوەى ئەو وڵاتانە لە ناو خۆیاندا لەوە دەترسن کە پرۆسەکە تەواوى رۆژهەڵاتى ناوەڕاستء جیهانى بە ناو سێهەم بگرێتەوە.
دووەمیان: لەسەر ئاستى ناوخۆ بۆ پاێزگارى کردنء بەهێزکردنى کارى هەموو ئەو هێزە دیموکراسیخوازو نیشتمانیخوازانەى کە لە بنەچەدا هاوکارو هاوبەشى ئەمریکان بوون لە پرۆسەى خستنى ژێمەکە، بۆ ئەوەى بتوانن تەواوى رەگء ریشەى بەعسیەت لە مێشکى عێراقى بخەن، ئەمەش بەوەدەبێت کە دەست بەسەر هەموو ئەو کەسانە بگیرێت کە رۆڵیان هەبووە لە حوکمڕانىء پشتگیرى کردنى سەدام حسێنء رژێمەکەى.
ئەمە جگە لەوەى کە چارەنووسی سەدام حسێن بۆ خۆى مەسەلەیەکى گرنگەو ئاشکرانەبوونى هەتا ئێستا پرسیارى گەورەى لە ناو ناوەندو بڕیارى سیاسىء سەربازىء داهێنەرانى پرۆسەکە بە گشتى دروستکردووە.
لە کۆتاییدا ئەز دەڵێم: گەر پاداشتى ئازادى نەوت بێت… ئەوا نرخەکەى هەرزانە، چونکە بەو ئازادی یە عێراق و مرۆڤى عێراقى نرخى خۆى گران دەکات، مرۆڤێک، میللەتێکیش کە نرخى گران بوو مەحاڵە رێگە بدات لە داهاتوودا نەوتەکەى بە هەرزان تاڵانفرۆش بکرێت. ئەوەى کە لە سایەى حوکمى سەدامدا بووە نموونەى نرخ دابەزینى مرۆڤـءسووکایەتى کردنى بووە بە بەها مرۆییەکان.
ئه‌م بابه‌ته له رۆژنامه‌ی کوردستانی نوێ بڵاوبۆته‌وه ساڵی دوانزه‌هه‌م ژماره 3075 دوشه‌ممه 2003.05.26 لاپه‌ڕه 7 ” لاپه‌ڕه‌ی ئازاد”