له‌په‌راوێزی ده‌ستوری هه‌رێمدا: ژیان ڕه‌نگه….ژن بێت..؟!
-
ژنانی کوردستان هێزێکی سڕکراون وده‌بێت بخرێنه‌گه‌ڕ. (مامجه‌لال)
له‌مادده‌ی 23ی ده‌ستوری هه‌رێمداهاتوه
دووه‌م: له‌هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردستان.عێراق وئه‌نجومه‌نی خۆجێی وشاره‌وانییه‌کانداڕێژه‌یه‌ک بۆژنان ته‌رخان ئه‌کرێت که‌له%25 ی کورسییه‌کان که‌مترنه‌بێت.
….ده‌مێک بووله‌کۆڕوکۆبوونه‌وه‌ی ئه‌دیبوشیعرووێژه‌دۆستان خۆبه‌دوورخستبوو،هه‌رکه‌سێکیش داوی گه‌ڕانه‌وه‌وئاماده‌بوونی یه‌کێک له‌وبۆنانه‌ی لێبکردمایه،پشتم تێده‌کردوپێمده‌گوت:هاوڕێ.ئه‌گه‌رده‌نگی ده‌هۆڵ جارێک له‌دوره‌وه خۆش بێت ئه‌وا(ده‌نگو سه‌دای شیعروشعردۆستان سه‌دان جاربه‌دوری ده‌هۆڵ خۆشتروئارامتره)تابه‌رله‌هه‌فته‌یکوبه‌زۆری نازوزۆرداری هاوڕێیه‌کی ئازیزودوای پترله‌پێنج ساڵ دابڕان….بڕیارمداشورای به‌رزی که‌له‌ڕه‌قیوناسۆره‌کانی گۆشه‌گیریومانگرتن له‌هزروئه‌ندێشه‌دا له‌ڕه‌گو ڕیشه‌‌وه‌هه‌ڵته‌کێنمو‌دواجاریش له‌ژورێکی بچوکدابومه‌میوانوگوێگری ئێواره‌دانیشتنێکی ڕه‌خنه‌گرانه‌ی کۆمه‌ڵێک ناووبابه‌ت وکار ،له‌وێنده‌رێ له‌وژووره‌بچوکوته‌سکه‌دا…شته‌کان…نازی قه‌سیده‌کان.په‌یڤه‌یاقوتییه‌کان.ڕه‌خنه‌کان جیهانی نوسینه‌کان توڕه بونه‌کان سه‌رلێشێواوییه‌کان له‌ژماره‌ی که‌سوئاماده‌بووان زیاتربووله‌وئێواره باراناوییه‌دائه‌توانم بڵێم جگه‌له‌نازی قه‌سیده‌وخه‌می په‌یڤه‌کان جێگایه‌ک بۆشاییه‌ک..پانتاییه‌ک بۆتێڕامانوهه‌ڵکێشانی هه‌ناسه‌سارده‌کان.نه‌مابوولێتان ناشارمه‌وه،هه‌مووکاره‌کان به‌لای منه‌وه کاری جوانوبه‌پێزبووبه‌ڵام یه‌کێکیان له‌هه‌مووان زیاتر،کۆپله‌یه‌کێکیان به‌ده‌رله‌هه‌مووئه‌وانه‌ی پێش خۆی ناخی ئه‌هه‌ژاند یه‌کێکیان له‌دواساتی به‌رله‌واده‌ی‌کۆتایی هێنان به‌دانیشتنه‌که‌‌له‌گه‌ڵ خۆیدا‌کۆتای به‌هه‌مووشتێکی هێناوبۆمنیش بوه‌سه‌ره‌تاوده‌ستپێکی سه‌ر وتارێکی نوێم..(ژیان ڕه‌نگه …ژن بێت)!؟
به‌په‌له‌بۆئه‌وه‌ی له‌بیرم نه‌چیته‌وه‌له‌گه‌ڵ زۆری ووشه‌وڕاڤه‌کانی ترداگوم نه‌بێت چه‌ندجارێک له‌سه‌ر ڕووی په‌ڕه‌یه‌کی زه‌رد نوسیمه‌وه (ژیان ڕه‌نگه‌ژن بێت؟)،تاوتاویش له‌گه‌ڵ خۆمدائه‌مپرسی تۆبڵێت ژیان ژن بێت وئێمه‌ی پیاو‌بێ ئاگابین له‌وژیانه…ئه‌وه‌ی ڕاستی بێت ئه‌م دێره‌کۆتای قه‌سیده‌یه‌کی خه‌ماوی پڕله‌هیواوگومانی کیژێکی تازه‌پێگه‌یشتوی جیهانی نوسینه‌‌ڕه‌نگه‌هه‌مووته‌مه‌نی نوسینی له‌م قه‌سیده یه‌وه‌ده‌ستپێبکات.. پرسیاروڕه‌خنه‌ی زۆری له‌ناوئاماده‌بوان‌داهه‌ژاند، هێندێکیان پێیان وابووکه‌ئه‌م ده‌ڕبڕینه بانگێشه‌یه‌کی ژن سالاری بێت،وهه‌ندێکی ترپێی وابووئه‌مه‌ڕاڤه‌کردنی ناخێکی کون کونکراوی له‌رزۆکه‌ومه‌عشه‌رێکی تریش پێێ وابووئه‌م قه‌سیده یه ده‌ڕبڕینێکی ڕاستگۆیانه‌ی ناسۆره‌کانی ژنه…ژن له‌کۆمه‌ڵیکدا که‌قێزله‌ڕه‌گه‌زی مێینه‌ده‌کات.من ده‌مویست بزانم ئه‌گه‌رژن ژیان نه‌بیت ئه‌ی چییه؟ دایکه!..یاخودخوشکه!..،.هه‌سته؟ ڕاستییه؟فریشته‌یه؟یائه‌ژدیها؟.!یاهیچیانه‌وئه‌ویش هاوشانی باقی کاڵاکانی ناوماڵ بۆجوانکاری وڕازاندنه‌وه‌ی ژیانمان‌هاتۆته‌ئاراوه.ده‌مویست بزانم ژن له‌ئه‌جه‌نده وبیرودارێژه‌رانی‌ده‌ستوری هه‌رێمداچییه؟ بونه‌وه‌رێکی که‌مئه‌ندامه؟ یاخودمرۆڤێکی کاڵفام؟ یاخود هیچیانه‌وبۆته ته‌وق وبه‌ملی سیاسییه‌کانی کورده‌وه‌ئاڵاوه..ئه‌گه‌ربه‌وردی بڕوانینه‌مادده‌ی 23ی ده‌ستوری هه‌رێمی کوردستان،سه‌رنجی ئه‌وه‌ده‌ده‌ین که‌ژن به‌م دیاریکردنی ڕێژه‌وژماره‌یه له‌به‌شداری کردنوڕۆڵ بینیندا‌مافی بۆده‌سته‌به‌رنه‌کراوه‌بگره‌لێی زه‌وت ئه‌کرێت،به‌دوریشی مه‌زانن ئه‌گه‌رله‌ناوناخوهزری ده‌ستورنوساندا به‌که‌م ئه‌نداموهاوڵاتی پله‌دوو ناونه‌برابێت چمکێکم ئه‌گه‌رمه‌به‌ست له‌دانی ماف بێت به‌ژن ئه‌وا هه‌رگیزماف پێدان به‌منه‌ته‌وه ناچیته‌سه‌ر…هه‌ق نییه‌‌ژنان بچنه‌ژێرباری هێج ڕێژه‌یه‌کی دیاری کراووئه‌م منه‌ته‌قبوڵ بکه‌ن ماف که‌خرایه‌خانه‌ی منه‌ت له‌ماف ده‌رئه‌چێتو.ده‌مرێت له‌ماف ده‌رئه‌چێتوئه‌چێته‌خانه‌ی به‌زه‌ییه‌وه.ژنان بۆده‌سته‌به‌رکردنی مافه‌کانیان ،یاخودبۆجێخۆشکردنیان له‌ناو ده‌سه‌ڵاتدانابێت پابه‌ندی ڕیژه‌وژماره‌یه‌کی دیاری کراوبن.ژنان ئه‌بێت خۆیان هه‌وڵ بده‌ن،خۆیان پێدابگرن بۆده‌سته‌به‌رککردنی مافه‌کاننیان.نه‌وه‌کاوه‌ک سواڵکه‌رێکی چه‌لوزچاوه‌ڕێی زه‌کاتو سه‌ده‌قه‌ی زیادکردنی ڕێژه‌ی به‌شداریکردنه‌که‌یان بن من نمونه‌یه‌کی هه‌میشه‌زیندووی مێژوی بزاڤی فێمینیستی سویدیم له‌به‌رده‌ستدایه‌که‌ئه‌کرێت له‌م باسه‌مداجێگه‌ی بکه‌مه‌وه..ژنانی سوید به‌وهه‌مووئازادیو یه‌کسانیو مافانه‌ی،له‌چوارچێوه‌ی فیمینزمی سویددیدا که‌بۆیان فه‌راهه‌مکراوه به‌چوارده‌ساڵ له‌پاش پیاومافی به‌شداریکردن،خۆپاڵاوتنوده‌نگدانی هه‌بووله‌هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانوشاره‌وانییه‌کانی سویدائینجاکونێ له‌دوای زیاترله‌هه‌شتاساڵ خه‌باتوتێکۆشانی نه‌پساوه‌له‌ساڵی 1998دا توانیان 149 کورسی له‌سه‌رجه‌می 349کورسی په‌رله‌مان به‌ده‌ست بهێنن وڕێژه‌ی یه‌ک له‌سه‌رسێی ئه‌ندامانی په‌رله‌مان پێکبهێنن …وه‌ئه‌وه‌ی که‌پێویسته ژنانی کوردستان لێی به‌ئاگابن ئه‌وه‌یه‌هه‌تائه‌مڕۆکه‌ش ژنانی زۆرێک له‌وڵاتانی خۆرئاوای مۆدێرنومه‌ده‌نیخواس له‌سه‌روو هه‌مووشیانه‌وه سوید کرێی کاری ژنان له‌چاوپیاوکه‌متره.. که‌ده‌بوایه‌له‌گه‌ڵ کرێی کاری ڕه‌گه‌زی دووه‌م که‌پیاوه.یه‌کسان بێت.له‌وه‌ش زیاترڕێگه‌به‌خۆم ئه‌ده‌موئه‌ڵێم هه‌تاپیاو ده‌مڕاستو پێشه‌وای خه‌باتی ژنان بێت!ژنان هیچ ناکه‌ن به‌هیچوئه‌وه‌ی هه‌شیانه‌له‌ده‌ستی ئه‌ده‌ن.من پێم سه‌یره‌که‌ئه‌مڕۆکه‌وروژمێکی نوێی جه‌نگاوه‌روخه‌باتگێروداکۆکی که‌رله‌مافی ژن هاتۆته‌کایه‌وه‌ده‌یه‌وێت ماف له‌سه‌ربنچینه‌ی یه‌کسانی له‌گه‌ڵ پیاودابه‌ده‌ست بکه‌وه‌ێت.. قه‌دیش بیرله‌وه‌نه‌کراوه‌که‌ژن ماف له‌سه‌ربنچینه‌ی ڕه‌گه‌زوتوخمو تواناکانی خۆی به‌ده‌ست بکه‌وێت.کێشه‌ی کۆمه‌ڵگابه‌گشتی وژنی نه‌خۆش ئه‌وه‌یه‌که‌به‌گومان بێت له‌داواکارییه‌کانیو‌نه‌زانێت داوای چی ئه‌کاتوچی له‌باره‌بۆژنان.زۆری ئه‌ودروشموبانگێشانه‌ی که‌ژن ئه‌مڕۆکه‌کردونیه‌تی به‌پردێک.سونبولێک بۆپه‌ڕینه‌وه‌بۆدورگه‌یه‌کی ئارام له‌ڕاستیدائه‌گه‌ربیشی ده‌یتێ پێی قابڵ نابێتوڕه‌نگه به‌نه‌زانی دژایه‌تیشیان بکات.من نامه‌وێت ژن وه‌ک بونه‌وه‌رێکی به‌سه‌سزمانی هێج نه‌زان ته‌ماشابکرێت..به‌ڵام که‌ژن به نوکته‌وگاڵته‌یه‌کی پیاوهه‌ڵچیتوخۆی توڕه‌بکات..ئیدی به‌دوری نازانم منیش به‌دوژمنی خۆی نه‌زانێتوتۆمه‌تی پیاوێکی زه‌بربه‌ده‌ستم نه‌خاته‌پاڵ..له‌کۆتایدائه‌مه‌وێت بڵێم هه‌رکاتێک ژن شه‌رمی نه‌کردله‌وه‌ی که‌بڵێت ژنم..هه‌رکاتێک شه‌رمی نه‌کردبڵێت ته‌مه‌نم ئه‌وه‌نده‌یه،هه‌رکاتێک نه‌عله‌تی له‌ڕه‌گه‌زوتواناعه‌قڵییه‌کانی خۆی نه‌کرد … ئه‌وائه‌وکات ئه‌توانیت یه‌کسانی له‌گه‌ڵ پیاودا بۆده‌سته‌به‌ربکه‌یت.
په‌راوێز
ـ ده‌قی وته‌ی مامجه‌لال له‌کردنه‌وه‌ی کۆنفرانسی مه‌ڵبه‌ندی هه‌ولێر بڕوانه‌کوردستانی نوێ ژماره1833 چوارشه‌ممه7.04.1999 لاپه‌ره‌یه‌ک ویازده.
ـ بڕوانه‌ده‌قی ڕه‌شنوسی ده‌ستوری هه‌رێمی کوردستان مادده23
ـ ژنانی سوید بۆیه‌که‌م جارله‌ساڵی 1921 داتونایین به‌شداری له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی ئه‌ووڵاته‌بکه‌ن پێشترپیاوله‌ساڵی 1907 بۆیه‌که‌م جارئه‌و مافه‌ی بۆده‌سته‌به‌رکراوه.
ـ گه‌لێ جارژن له‌گوتنی ته‌مه‌نی خۆی به‌راستی شه‌رمی کردوه‌یاخودهه‌وڵی شاردنه‌وی داوه..ئه‌گه‌ربه‌نوکته‌ش باس له‌ودیارده‌یه‌کرابێت ئه‌وا ڕه‌نگه‌دڵره‌نجانی به‌دواوه‌وبێت.وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌له‌به‌رنامه‌ی چاوی سێهه‌مداهات که‌تیایداسه‌رنوسه‌ری ڕۆژنامه‌ی ئاسۆگوتی (تیراژی ڕۆژ نامه‌کانی کوردستان وه‌کوته‌مه‌نی کچانی لێهاتوه‌که به‌ڕاستی نایدرکێنێت.)
ـ خاوه‌نی ئه‌وقه‌سیده‌یه خانمێکه‌به‌ناوی هه‌ڵاڵه
ـ ماڵپه‌ری ژننامه‌که‌ماڵپه‌رێکه‌گرنگی وبایخ به‌ژنان ده‌دات.. ڕاپرسییه‌کی بڵاوکردۆته‌وه‌تیایداپرسیارده‌کاتوده‌ڵێت (پێویسته ژنان بۆ چه‌سپاندنی مافه‌کانیان له داڕشتنی ده‌ستووری هه‌میشه‌ییدا)(چاوه‌ڕێ بکه‌ن)یاخود (پێدابگرن)له‌کۆی 249 ده‌نگ ئه‌نجامه‌که‌ی به‌م شێوه‌ییه‌ی خواره‌وه‌هاتوه تابه‌رواری 29.10.2006 .
چاوه‌ڕێبکه‌ن
|
25.70% (64)
|
پێدابگرن
|
74.30% (185)
|
شوێنی بڵاوکراو : رۆژنامه‌ی ئاسۆ ژماره 316 یه‌کشه‌ممه 2006.12.10 لاپه‌ڕه 9 ، بیروڕا.
شوێن وکاتی نوسین : سوید 27.10.2006 نوسراوه
