لەموسڵەوە بۆ بەغدا.. یەک وێنەو یەک جارەنوس

لەپاش رووخانی سەدام حوسێن لەساڵی 2003، نەهامەتی مەسیحییەكان چووە قۆناغێكی دژوارتر، وەك ئەوەی مەینەتی و سەرگەردانی بووبێتە بەشێك لە ژیان و مێژوویان. ئەوان كە لە هەشتاكانی سەدەی رابردوودا 2.89%ی پێكهاتەی گەلانی عێراقیان پێكدەهێنا، لە ساڵی 2008 ئەو رێژەیە دادەبەزێت بۆ كەمتر لە 0.94%. ئامارەكان وا دەردەخەن تەنیا لەساڵی 2003دا پتر لە هەزار مەسیحی كوژراون، لەو مێژووەش بەدواوە نزیكەی 100 شوێنەوار و كڵێسایان خاپوور كراوە یان تەقێنراونەتەوە.

ئەوەی كە ئەمڕۆ رووبەڕووی مەسیحییەكان بووەتەوە، درێژەپێدانی هەمان ئەو پرۆسە دراماتیكیەیە كە لە 2003وە لەسەردەستی عێراقی فیدراڵی هەنگاوی بۆ نراوە. رەنگە تەنها جیاوازیی نێوان ئەمڕۆ و دوێنێی نزیك لەوەدا خۆی ببینێتەوە كە ئەمجارە بەئاشكرا و بەفەرمی و سیستماتیك شارەكانی عێراق لەپێش هەمووشیانەوە موسڵ بە 30 كڵێسا و دێرەوە لە مەسیحییەكان چۆڵ دەكرێت.

ئەوان كەمینەیەكن لەماوەی ئەو 10 ساڵەی رابردوودا بەئاشكرا بوونەتە قوربانیی ململانێ ناوخۆییەكان و پێكەوە نەگونجانی پێكهاتە بەزۆر پێكەوە لكێنراوەكانی عێراق. تەنیا لەساڵی 2008دا نزیكەی چوار هەزار خێزانی مەسیحی موسڵیان جێهێشتووە. لە 9ی حوزەیرانی ئەمساڵیشەوە لەگەڵ دەستبەسەرداگرتنی موسڵ لەلایەن هێزە چەكدارەكانی داعشەوە، پتر لە 1500 خێزان بەزۆرەملێ موسڵیان بەجێهێشتووە. ئێستاش لەپاش سووتاندنی كۆنترین كڵێسای موسڵ كە تەمەنی 1862 ساڵ بوو، دواتریش كڵێسای مار ئەفرام كە خاچی مەسیحییەكانی لێ دادەبەزێنرێت و دەكرێتە مزگەوت، هێشتا بەپێی چەند سەرچاوەیەك 20 خێزانی مەسیحی لەناو موسڵ چارەنووسیان نادیارە.

31ی ئۆكتۆبەری 2010، تەقینەوەیەكی خۆكوژی لەناو كڵێسای (سیدە النجات) لەگەڕەكی كەڕادەی شاری بەغدا و لەكاتی نوێژی مەسیحییەكاندا سەدان بریندار و كوژراوی لێكەوتەوە، دەكرێت ئەم كردەوە تیرۆریستییە ئاماژەیەك بێت بۆ جێبەجێكردنی پلانێكی داڕێژراو كە تێیدا قبوڵنەكردنی بوونی مەسیحی لە عێراق بكاتە ئامانج. پێش ئەم كاتەش لە ئایاری 2007، كڵێسای یۆحەنای مەعمدان لە دۆرە بەهۆی دەستبەسەرداگرتنی لەلایەن هێزێكی چەكداری نەناسراو، دەرگاكانی خۆی داخست.

حاڵی حازر لەسەر ئاستی شاری بەغدا وەك یەكەمین شاری عێراق لەڕووی زۆریی ژمارەی مەسیحی و شوێنەواری ئاینی كە خۆی لە 73 كەنیسە و كاتدرائی و دەیردا دەبینێتەوە، لەژێر مەترسی و هەڕەشەی خراپبوونی رەوشی شارەكە و ئەگەری پێكدادانی سوننە و شیعە، مەسیحییەكان لەنێوان بژاردەی چۆڵكردنی بەغدا یان چۆڵنەكردن و دانبەخۆداگرتندا دەستەوستان ماونەتەوە.

بەغدا گرێكوێرەی مەسیحییەكان

بەغدا بۆ شوێنكەوتووانی ئاینی مەسیحی گرنگی و بەهایەكی تایبەتی هەیە، چونكە ئەوێ گەورەترین مەرجەعیەتی كلدانییەكانی جیهانی لێیە كە راستەوخۆ پابەندی مەرجەعیەتی ڤاتیكان و بڕیارەكانیەتی. دەستهەڵگرتن لە بەغدا لەلایەن مەسیحییەكانەوە بۆ هەندێك، مانای وازهێنانە لە تەواوی مێژووی مەسیحیەت لە عێراق . بۆیە پیاوانی ئاینیی مەسیحی و هەندێك لە رەوتە نەتەوەییە مەسیحییەكان لەگەڵ ئەوەدان كە هەرگیز و بە هەر نرخێك بێت پارێزگاری لە مانەوەی مەسیحییەكان بكرێت لە بەغدا. ئەم هەڵوێستەی كڵێسا لەكاتێكدایە كە دووەم شاری عێراق لەڕووی ژمارەی مەسیحییەكانەوە كە موسڵە لە مەسیحییەكان راماڵراوە و پێناچێت بە گوتنی سروودی “مەوتنی” و بەرزكردنەوەی دروشمی من مەسیحیم من عێراقیم لە كڵێساكانی بەغدا هیچ لەو واقیعە بگۆڕێت كە مەسیحییەكان بەزۆرەملێ ئاوارە دەكرێن و پیرو پەككەوتەكانیشیان لە نەخۆشخانەكانی موسڵ لە نێوان موسڵمانبوون و شمشێردا موخەیەر دەكرێن.

مەسیحییەكان و پرۆسەی سیاسیی عێراق

پێدەچێت هەڵوێستی بارگاوی سیاسییە مەسیحییەكان و نوێنەرانیان لە بەغدا هیچی كەمتر نەبێت لەو هەڵوێستەی كە كڵێسا هەیەتی بۆ رێگرتن لەو تێگەی كە ژیان لە چوارچێوەی عێراقێكی فیدراڵی یەكگرتوو بۆ لایەنە زەبر بەدەستەكانی دەسەڵات و میلیشیا تایفەگەرەكان لە بەغدا جێی قبوڵ نییە، ئەوان وێڕای ئەوەی كە بەدرێژایی ئەم ماوەیە دەچەوسێنرێنەوە، هێشتا پێیانوایە كە دەكرێت لەو دۆخەدا نوێنەرایەتی مەسیحی بكەن و ئەندام پەرلەمانیان هەبێت و وەزیر و كاربەدەستیان لەناو دەوڵەتدا هەبێت. ئەوان هێشتا لەڕووی یاساییەوە پابەندن بە یەكڕیزیی عێراق و بەشداریكردن لەپرۆسەی سیاسی، بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە ئایا بەدرێژەدان بە مانەوەیان لە بەغدا دەتوانن چی لەو دۆخە بگۆڕن كە بەسەر مەسیحییەكاندا هاتووە؟ ئایا پابەندبوون بە یەكڕیزیی عێراق و هەوڵدان بۆ لێك نەترازانی ماڵی عێراقی لەسەر دەستی نوێنەرایەتی كەمینەی مەسیحی دەتوانێت چی لەو دیفاكتۆیە بگۆڕێت كە مەسیحی مرۆڤێكی قبوڵنەكراوە لەسەر خاكی خۆی؟ ئایا خودی مانەوەیان لە پرۆسەی عێراقیبوون بە چەتر و شەرعیەتدان ناگەیەنێت بە چەوساندنەوەی مەسیحییەكان؟

ئەگەر ئەم دوو هەڵوێستە سیاسی و ئاینییە پێكەوە گرێ بدەین دەبینین هەڵوێستێكی هاوتەریبە و پێدەچیت هەردوو جەمسەری سیاسی و ئاینی لەسەر ئەوە كۆك بن كە هێشتا زووە بۆئەوەی كوردستان ببێتە نیشتمانی دایك بۆ ئەوان، كوردستانێك كە مەسیحی بەخاوەن ماڵ دەزانێت!، كوردستانێك كە هەنگاوی دیموكراتی دەنێت بۆ گەیشتن بە خەونی بوون بەدەوڵەت لەم بارگرژییەدا كە مەسیحییەكانی تێكەوتوون رەنگبێت كوردستان دوا هەڵبژاردە بێت لەبەردەم مەسیحییەكان كە مانەوەیان بپارێزێت. ئێستاش دەبێت ئەو دوو جەمسەرە ئاینی و سیاسی لەوە تێبگەن كە مانەوە لەچوارچێوەی عێراق مانای لەدەستدانی یەكجارەكی ئەو تۆزەی كە ماوە لە مەسیحیەت لەسەر ئاستی عێراق. چونكە ئەوان لەسایەی بوونی دەوڵەتدا بەوشێوەیە مامەڵەیان لەگەڵ كرابێت لە غیابی دەوڵەت و هاتنەئارای مێتۆدی هەركەس بۆخۆی دەبێت چییان بۆ بمێنێتەوە.

نوێنەرە مەسیحییەكان لەپێناو مانەوەیان زۆرینەی رێگا دیبلۆماسی و ئاشتیخوازەكانی خۆیان بەدرێژایی ئەم چەند ساڵە لەچوارچێوەی عێراقی فیدراڵدا تاقیكردەوە، بەڵام نەیانتوانی ئاشتیخوازی و كەمدووییان و لە هەندێ بۆنەشدا هەڵوێست نەبوونیان لەئاست پرسی هاووڵاتیبوونیان پارێزگاری لێبكات، بەپێچەوانەوە هەمیشە نوێنەرایەتی ئاینی و سیاسییان بە كەرەستەیەكی گونجاو زانراوە بۆ گەیشتن بە مەرامی پووچەڵی سیاسیی هێزە ناكۆكەكانی عێراق. لەئێستاشدا بارەكە بە ئاوارەبوونی زۆرەملێ هێندەی دیكە ئاڵۆز دەكات.

من لەوە تێناگەم بەڕێزان نوێنەرانی ئاینی و سیاسی مەسیحی لە بەغدا، لەكاتێكدا كە مەسیحیتان نەمێنێ نوێنەرایەتی بكەن  نوێنەری كێن لە بەغدا، لە موسڵ، لە بەسرە، لە حلە و ناسریە؟ من تێناگەم تۆ كە ماڵ و موڵكەكەت بەفەرمی بێت یان نافەرمی بەدرێژایی ئەم 10 ساڵەی رابردوو داگیركرابێت، قەشە و راهیبەت كوژرابێت و منداڵت لە قوتابخانە دەركرابێت، بەشە خۆراكت بەهۆی مەسیحیبوونت بڕابێت، لەسەر زار خوشك و برای مەسیحی بیت و لە واقیعیشدا كڵێسا و دێرەكانت یان تاڵان یان تەقێنرابنەو
ە و بوونەوەرێكی نەخوازراو بیت لەجەستەی عێراقدا، بستێك خاك نەمابێت لەخۆیت بگرێت چی تۆ بەو نیشتیمانە دەستكردەوە دەبەستێتەوە!؟ پاشان هەبوونی مەسیحی لەكوردستاندا و بوونی بنەو بارەگای مەسیحی لەكوردستان شتێكی نامۆ نییە، بگرە ئەوەندەی لەڕووی كولتووری و لێكتێگەیشتنی كۆمەڵایەتی لەكوردستان گونجاوە بۆ ژیان هێندە رێگر نەبووە. بۆچی سیاسی و پیاوانی ئاینی كڵێسا هەنگاوێك نانێن بۆ پتەوكردنی ئەو لەیەك تێگەیشتنەی كە لەنێوان دەوڵەتدارانی هەرێم و مەسیحییەكاندا هەیە؟ بۆچی سیاسیەكان هێندەی سەرقاڵی مانەوەن لەچوارچێوەی عێراق هێندە سەرقاڵی چەسپاندنی مافە دیموكراتیەكانیان نین لەهەرێمی كوردستان.

ئەمڕۆ مەسیحییەكان لەبەردەم تاقیكردنەوەیەكی سەختدان، ئەوان لە نێوان دیفاكتۆی جێهێشتنی زێدی باوباپیران و دەستگرتن بەو كەمەی كە هەیە، دەبێت بەناچاری یەكێكیان هەڵبژێرن، لە دووهەمیاندا دەتوانن بە هەماهەنگی و پێكەوە كاركردن و رێككەوتن لەگەڵ لایەنە كوردستانییەكان و هاوهەڵوێستییان لەگەڵ كورد لە ئاست پرسی بوون بەدەوڵەت ئەو سەروەرییە مێژووییە و پارێزگارییە بۆخۆیان مسۆگەر بكەن. لە هەڵبژاردنی یەكەمیشدا وێڕای لەدەستدانی جێ پێی مێژووی عرقی، مرۆڤبوونیان. لەدەستدانی دووهەمیش دەگەیەنێت.

14/8/2014 لە ڕۆژنامەی ڕوداو بڵاوکراوەتەوە